Christiaan Weijts is columnist voor NRC. In de column van vandaag speelt de piano uit de centrale hal van het UMC Utrecht een grote rol.

Omdat ik ook weleens snak naar iets positiefs ging ik pianospelen in een ziekenhuis. In de hal van het Utrechts Medisch Centrum is een glimmende Yamaha neergezet, naast de krantenkiosk. Eigenlijk kwam die alleen de kerstperiode opfleuren, maar hij bleef, clandestien als een kerstboom na Driekoningen. En nu willen patiënten hem niet kwijt. Dus begonnen ze een inzamelactie. 

Bij die piano’s in stationshallen valt het me ook altijd op hoe weinig er zomaar op gerotzooid wordt. In het UMC speelde een vrouw in winterjas de soundtrack van The Piano uit haar hoofd. Een half uur later improviseerde een oudere man wat jazz met trillende vingers. Wie plaatsneemt, kan doorgaans heel behoorlijk pingelen.

Maar hoe lang nog? Dat onze bevolking aan een dramatische ontlezing lijdt, is bekend. Dinsdag meldde de Stichting Lezen nog dat ‘de groep jongeren die (bijna) niet leest, groeit naar 81 procent’. Minder aandacht is er voor de dreigende ‘ontmusicering’. Hoe vanzelfsprekend is het over vijftien jaar nog dat passanten zomaar instrumenten kunnen bespelen?

Grote zorgen

Eveneens dinsdag verscheen er een publicatie van het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) en het Fonds voor Cultuurparticipatie (FCP): Zicht op actieve cultuurparticipatie. Hierin lees ik hoe zwaar gemeentelijke kunstinstellingen zijn getroffen. Zo zijn er van de 142 muziekscholen uit 1989 nog maar 34 over in 2015. Veel docenten proberen zich nu als zzp’ers staande te houden, soms in een collectief. Ze voelen zich ‘structureel onderbetaald’ en de grootste zorg is of het vak nog ‘een serieus beroepsperspectief’ blijft. ‘Docenten die de culturele ontplooiing van burgers mogelijk maken, worden onderbetaald en lopen grote risico’s bij ziekte of arbeidsongeschiktheid.’

Goed, ik zou positief zijn. In de hal van het UMC speelde ik twee Goldbergvariaties, eerst wat onwennig in mijn rol als semi-straatmuzikant. Maar ik merkte het al gauw: zo’n piano is een instantsfeermaker. Ook door de sociale pret die eromheen ontluikt. Even wijkt de ontsmette hospitaalkilte voor gesprekjes, lachjes en spontane onderonsjes, als op het rokersbalkon bij feestjes.

De benodigde 2.000 euro lijkt inmiddels bereikt. Hoog tijd nu voor landelijke navolging. Elk ziekenhuis zo’n piano!
Maar wie betaalt het? Het UMC had er zelf geen geld voor. Joop van den Ende dan? Die haalde bedrijfsmiljoenen binnen voor muziekonderwijs op basisscholen. Het blijft onbevredigend: wat voelt als basisvoorziening lijkt voor de overheid esthetische franje, die afhankelijk raakt van donateurs. In ons land wordt elke artiest uiteindelijk straatartiest.