Langer leven met goede kwaliteit dankzij nieuwe behandeling

Het UMC Utrecht biedt als eerste ziekenhuis in Nederland een nieuwe behandeling aan die het mogelijk maakt om uitbehandelde patiënten met uitzaaiingen van prostaatkanker een langer leven te bieden met goede kwaliteit van leven. De nieuwe behandeling schakelt de uitzaaiingen uit door middel van inwendige bestraling.

Tijdens de behandeling wordt de patiënt zeer lokaal met het geneesmiddel lutetium-177-PSMA bestraald. Na toediening van dit geneesmiddel circuleert het door het lichaam en ‘plakt’ het aan uitgezaaide prostaatkankercellen, die zo bestraald worden. Alles wat niet aan prostaatkankercellen plakt wordt uit geplast. De inwendige straling remt de groei van die kankercellen of vernietigt ze zelfs, waarbij gezond weefsel minimaal wordt aangetast. In december 2016 is het UMC Utrecht gestart met de nieuwe behandeling van uitbehandelde prostaatkankerpatiënten. Inmiddels zijn er meer dan 100 patiënten met succes behandeld.

De volgende stap is optimalisatie van de nieuwe behandeling. Door het radioactieve geneesmiddel rechtstreeks in het bloedvat van de prostaat toe te dienen (als het nog niet uitgezaaid is), is de verwachting dat de prostaatkanker beter behandeld kan worden. Deze behandeling zal in studieverband worden aangeboden aan patiënten met prostaatkanker in een eerdere fase van hun behandeling dan nu het geval is.

Minder behandelingen, meer effect dankzij MR-Linac

De MR-Linac is een combinatie van een bestralingstoestel en een diagnostische MR-scanner.

Bij prostaatkankerbehandelingen wordt met radiotherapie vaak een aanzienlijke hoeveelheid gezond weefsel rond de prostaat blootgesteld aan straling wat vaak leidt tot darm- en urinewegaandoeningen. De MR-Linac maakt door het concept ‘zien wat je behandelt’ in hoge mate gelokaliseerde prostaatbehandelingen mogelijk waarbij gezond weefsel minimaal wordt geraakt. Door de hoge precisie van de MR-Linac is het mogelijk de dagelijkse bestralingsdosis te verhogen waardoor minder behandelingen nodig zijn en dat betekent minder bezoeken aan het ziekenhuis. In Nederland staat de MR-Linac slechts in twee ziekenhuizen: het UMC Utrecht en het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis. In de wereld zijn er zeven gerenommeerde instituten die de Utrechtse ontwikkeling geadopteerd hebben, met Elekta en Philips als industriële partners. Binnen dit MR-Linac consortium wordt samengewerkt aan de brede klinische toepasbaarheid van de MR-Linac en het verrichten van gemeenschappelijk medisch onderzoek.

Veelbelovende behandeloptie voor patiënten met teruggekeerde tumoren in de prostaat

Radiotherapie is een effectieve en veilige behandelmethode voor prostaatkankerpatiënten. Door ontwikkelingen in uitwendige en inwendige radiotherapie en de verbetering in uitkomsten worden meer dan de helft van de prostaatkankerpatiënten met één van beide vormen of een combinatie behandeld. De kans op genezing is goed maar bij sommige patiënten komt de tumor echter terug in de prostaat, vaak zonder uitzaaiingen in het lichaam. De behandelopties zijn dan beperkt.

Doordat in het verleden de tumor niet goed in beeld gebracht kon worden, werd de hele prostaat behandeld. Dit gaat echter gepaard met ernstige bijwerkingen, waardoor de kwaliteit van leven nadelig wordt beïnvloed. Door verbetering van beeldtechniek en ontwikkelingen op het gebied van radiotherapie wordt de tumor steeds vaker lokaal behandeld. Hierbij worden omliggende weefsels gespaard (plasbuis, endeldarm, blaaswand en zenuwbundels voor de erecties), waardoor ernstige bijwerkingen voorkomen kunnen worden, een mogelijk belastende hormoonbehandeling uitgesteld en met een optimale tumorcontrole.

Bij deze zogenoemde brachytherapie wordt een kleine radioactieve bron in of vlakbij het tumorweefsel geplaatst. Er zijn verschillende vormen van deze therapie. Bij de HDR brachytherapie krijgt de patiënt korte inwendige bestraling met een hoog stralingsniveau.

Na de behandeling is er geen radioactief materiaal meer in de prostaat en dezelfde dag gaat de patiënt naar huis. Het doel is de tumor te doen verdwijnen.